Onderzoekslijn 4: Leesmotivatie: voorspellers, consequenties en interventies

Deze onderzoekslijn omvat onderzoek gericht op cognitieve factoren en omgevingsfactoren die een rol spelen bij de leesmotivatie. Daarnaast richt de onderzoekslijn zich op de invloed van leesmotivatie op leesvaardigheden en schoolprestaties. Tevens wordt een interventie ontwikkeld en geëvalueerd ter bevordering van de leesmotivatie en het leesbegrip bij leerlingen uit sociaal-economisch zwakke buurten.

Project #BOOK

Lezen is van wezenlijk belang voor school- en maatschappelijk succes. Leerlingen uit een lage SES (sociaal-economische status)-omgeving vallen op door hun negatieve leesattitude en zwak leesbegrip. Hierdoor lopen ze een vergroot risico op een onsuccesvolle schoolcarrière en voortijdige schooluitval. Tevens staan zij voor sociaal-emotionele uitdagingen die schoolsucces kunnen belemmeren. De aanpak van deze kwesties is derhalve een belangrijk middel in de strijd tegen sociale ongelijkheid in schoolsucces (EU, 2012).

Een innovatieve aanpak is de ‘bibliotherapeutische book-club’, een interventie om jong-adolescenten kennis te laten maken met het persoonlijk belang van literatuur. Jongeren leren door verhalen te lezen, kritisch te kijken naar de wereld en zichzelf. Door boeken op deze manier in te zetten, maken leerlingen die weinig affiniteit hebben met lezen, op laagdrempelige en betekenisvolle manier kennis met literatuur.

Ons project #BOOK is een Nederlandse versie van een Amerikaanse bibliotherapeutische book-club. In #BOOK lezen jong-adolescenten uit achterstandswijken een boek en komen wekelijks in een kleine groep op school bijeen om samen met een trainer over (de thematiek van) het boek te praten, met als doel:

• leesattitude en –motivatie stimuleren, door literatuur in te zetten als middel voor persoonlijke groei, los van schoolse leerdoelen, en door het bespreken van literatuur met leeftijdsgenoten.
• leesbegrip verbeteren, door co-constructie van de betekenis van tekst, discussiëren van tekstinterpretaties en tekstinhouden koppelen aan persoonlijke ervaringen.
• literatuur gebruiken ter bevordering van zelfreflectie en sociaal-emotioneel leren. Door teksten te lezen die aansluiten bij hun belevingswereld en verwijzen naar hun dagelijks leven, kunnen gedachten, uitdagingen en zorgen besproken worden.

Resultaten

De effectiviteit van de leesbevorderingstraining #BOOK is wetenschappelijk geëvalueerd door middel van een randomized controlled trial. We hebben onderzocht wat de winst is bij de trainingsgroep ten opzichte van een controlegroep die gedurende de trainingsperiode de normale Nederlandse les gevolgd heeft. Het onderzoek betrof leerlingen op de onderbouw van het vmbo uit buurten met de laagste SES in Amsterdam.

Het blijkt dat de leerlingen die de training hebben gevolgd na afloop ervan significant beter presteren op leesbegrip, een significant positievere leesattitude bezitten en significant sterkere sociaal-emotionele competenties hebben dan hun leeftijdgenoten uit de controlegroep. Bovendien blijkt de training even effectief bij jongens als bij meisjes.

Alle leerlingen hebben het project afgemaakt, ook dit laat zien dat de training succesvol is. Uit interviews met de leerlingen blijkt dat ze zich betrokken voelden door het persoonlijke karakter van het project. Ze vonden het fijn om op school, in een veilige, ontspannen situatie te praten over kwesties waarmee ze in het dagelijks leven geconfronteerd worden. Het ontdekken van het persoonlijk nut van boeken was voor velen een eye-opener.

Niet alleen de leerlingen, maar ook leerkrachten en schoolbesturen van de betrokken scholen zijn enthousiast over het project. Alle scholen die in het eerste jaar hebben meegedaan, doen ook weer met ons vervolgproject mee.

Inmiddels hebben circa 400 vmbo-leerlingen uit achterstandsbuurten in Amsterdam deelgenomen aan het project. Ook scholen uit andere streken (van Rotterdam tot Ede) willen graag meedoen. Bovendien is de training ingezet in groep 8 en op het MBO.

Klik hier voor meer informatie over project #BOOK.